سامانه ملی ارزیابی طراحی و ساخت و ساز پایدار

چکیده

جایگاه طراحی و ساختوساز پایدار در قرن حاضر با توجه به افزایش میزان تقاضای انرژی، آب و مصالح بر کسی پوشیده نیست. با توجه به تغییرات اقلیمی و مصرف زیاد انرژی (تخمین زدهشده حدود 40 درصد از منابع و انرژی در صنعت ساختمان مصرف میشود) و پیامدهای منفی ناشی از آن (ازجمله آلودگی هوا، افزایش انتشار CO2 و افزایش گازهای گلخانهای) که موجب افزایش سرعت گرمایش هوای کره زمین و کاهش کیفیت زیست میگردد؛ رتبه بندی ساختمانهای سبز و پایدار در این حوزه برای دستیابی به شرایط آسایش مطلوب جسمی و روانی، بیشتر از گذشته ضروری است. استفاده از سامانههای ارزیابی پایداری در صنعت ساختمان ضمن مشخص نمودن شاخصهای مناسب برای دستیابی به معماری و ساخت و سازهای پایدار بهمنظور حفظ محیطزیست همچنین میتواند راهکار مناسبی پیشروی تمامی ذینفعان قرار دهد تا بر اساس نیازها و علایق خود فضاهای کار و زندگیشان را فراهم نماید. براین اساس با رتبه بندی ساختمانهای سبز و پایدار میتوان میزان موفقیت متخصصین پایداری را در دستیابی به اهداف پایداری بر اساس منابع طبیعی موجود در محل اجرای پروژه، هنر طراحی و بهکارگیری تکنولوژیهای پایدار مورد ارزیابی قرار داد.

1. انجمن علمی ساختمانهای پایدار ایران:

• انجمن علمی ساختمانهای پایدار ایران با همکاری و همفکری اعضای هیئت‌علمی دانشگاه‌ها، مراکز پژوهشی کشور و صنایع فعال در حوزههای مواد و مصالح پایدار، طراحی و اجرای ساختمانهای سبز و پایدار تشکیل‌شده است تا بتواند ضمن ایجاد زمینهی همکاری بین متخصصین امر (معماری، عمران، تأسیسات مکانیکی و الکتریکی، مدیریت، شهرسازی و …)، همچنین در جهت همافزایی، بین عوامل فوق اقدام به فراهم نمودن زمینههای لازم برای دستیابی به توسعه پایدار در مراحل گوناگون (برنامهریزی، طراحی، اجرا و نگهداری ساختمانها و شهرها) در سطح کشور و حتی منطقه نماید.
• یکی از اهداف اصلی انجمن، ارائه خدمات ارزیابی میباشد که با تشکیل مؤسسه پایدار گستر راوین فرتاک و هولدینگ پایدار گستر و نیز استفاده از مؤسسات دارندهی سیستم ارزیابی ازجمله EDGE امکان ارزیابی ساختمانها را برای علاقهمندان در داخل و خارج از کشور فراهم نموده است.
• در راستای دستیابی به اهداف فوق وجود 2 بازو (علمی و عملی) ضروری است:
  1. بخشهای علمی: طراحی و ساختوساز پایدار و تدوین سامانه ارزیابی پایداری (انجمن علمی ساختمانهای پایدار ایران)
  2. بخشهای عملی: ارزیابی و اعطای گواهینامهی پایداری به پروژههای حائز شرایط (مؤسسه پایدار گستر راوین فرتاک)

2. مؤسسه ارزیابی طراحی و ساختوساز پایدار:

• مؤسسه ارزیابی پایداری ساختمانهای ایران در پارک علم و فناوری استان فارس بهمنظور فراهم شدن بستر لازم در راستای رسیدن به اهداف انجمن بهصورت رسمی به ثبت رسیده است. 
• با توجه به اهمیت موضوع ارزیابی پایداری و تلاشهای اخیر که درزمینه‌ی تدوین سامانههای ارزیابی در کشور صورت گرفته است؛ مؤسسه پایدار گستر راوین فرتاک با هدف ارزیابی پایداری ساختوسازها در سطح کشور و منطقه بر اساس سامانههای مختلف ملی و بینالمللی شکل‌گرفته و آمادهی ارائهی خدمات میباشد. 
• مؤسسه ارزیابی در وهلهی اول ارزیابی پروژه را بر اساس سامانهی EDGE بهصورت مستقل انجام داده و بنا به درخواست کارفرما اقدامات لازم جهت اخذ گواهینامه از این مؤسسه صورت میپذیرد؛ همچنین در صورت درخواست علاقهمندان امکان ارزیابی و اخذ گواهینامه از سامانههای دیگر فراهم است. 
• اهداف اصلی مؤسسه:
  1. اعطاي گواهینامه به پروژههاي ساختمانی پایدار
  2. اعطاي گواهینامه به تولیدکنندگان مواد و مصالح پایدار 
  3. آموزش ارزیاب.

3. سامانه های ارزیابی پایداری در کشورهای پیشرفته:

در راستای ارزیابی ساختمانها در شرایط اقلیمی مختلف بر اساس معیارهای پایداری، سامانههای مختلفی ازجمله: LEED، HQB، DGNB، CASBEE، BREEAM، EDGE و … وجود دارد که از سال 1990 میلادی اقدام به تدوین سامانه، ارزیابی و ارائهی رتبه به ساختمانهای پایدار مینمایند.

 برای انتخاب سامانه ملی مناسب، در ابتدا 40 نمونه سامانه ارزیابی معتبر و مورد تأیید انجمن جهانی ساختمان سبز مورد تحلیل و بررسی قرار گرفت و درنهایت سامانه EDGE به‌عنوان سامانهای مناسب که مورد تأیید انجمن جهانی ساختمان سبز، سازمان ملل و اتحادیه اروپا میباشد و ازنظر معیارها با شرایط موجود در کشور مطابقت دارد (اطلاعات‌پایه 10 شهر از کشور در سامانه واردشده است)؛ بهمنظور ارزیابی پایداری پروژهی موردنظر در کشور و منطقه جهت دریافت Certificate انتخاب‌شده است. 

3-1. سامانه EDGE:

• سامانه EDGE که در بیش از 140 کشور دنیا به ارائه خدمات می‌پردازد توسط IFC (عضو گروه بانک جهانی) در ژانویه 2014 با حمایت سازمان ملل و بانک جهانی جهت ارائه خدمات به کشورهای درحال‌توسعه و صدور گواهینامه ساختمان سبز راه‌اندازی شد. بودجه اولیه این سامانه از SECO (دبیرخانه امور اقتصادی سوئیس) و در حال حاضر توسط انگلستان با همکاری کشورهای اتریش، کانادا، دانمارک، ژاپن، مجارستان، فنلاند و اتحادیه اروپا تأمین مالی می‌شود. این سامانه مورد تأیید انجمن جهانی ساختمان سبز، سازمان ملل، اتحادیه اروپا،GEF (تسهیلات جهانی محیطزیست) و … می‌باشد. تاکنون پروژه‌های متعددی از کشورهای آلمان، چین، آرژانتین، برزیل، کلمبیا، هند، اندونزی، لبنان، مکزیک، نیجریه، فیلیپین، پرو، آفریقای جنوبی، تایلند، ترکیه و … با کاربری‌های مسکونی، درمانی، اداری و … در این سامانه مورد ارزیابی قرارگرفته و گواهینامه دریافت کردند. 
• به‌منظور دریافت استاندارد EDGE، یک ساختمان باید حداقل کاهش 20 درصدی در مصرف آب، انرژی و انرژی نهفته در مصالح در مقایسه با ساختمان‌های مرسوم محلی داشته باشد. EDGE تعمداً بر استفاده بهینه از منابع انرژی و کاهش پیامدهای ناشی از تغییرات اقلیمی متمرکزشده است و هدف این سامانه در دسترس قرار دادن ساختمان سبز برای عموم مردم است که پیش‌ازاین تنها مختص ساختمان‌های گران‌قیمت در کشورهای توسعه‌یافته بود؛ در ادامه به معرفی سه معیار اصلی مورد ارزیابی و مؤثر در سامانه مذکور میپردازیم (شکل 2). 

4. ارزیابی پروژه موردنظر:

4-1. بررسی مدارک و دادههای پروژه مورد ارزیابی:

با توجه به ارزیابی اولیه پروژه در سامانه EDGE و اطلاعات واردشده که بخشی از آن شامل نقشه‌ها و اطلاعات دریافتی ازجمله دادههای اولیه و اقلیمی بوده و بخشی دیگر بر اساس سرانه‌های مصرف کشور و یا بر اساس پروژه مبنای پیش‌فرض در سامانه در نظر گرفته‌شده است. در ابتدا به بررسی اجمالی روند رسیدن به نتایج بهینهسازی در سامانه EDGE (شکل 3)، معرفی اجمالی پروژه (شکل 4) و دادههای پروژه (شکل 5 تا 12) می‌پردازیم: 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• در ادامه به ارائه ی مدارک فنی پروژه ازجمله: پلانها و نماها میپردازیم (شکل 13 تا 15):

• 

• 

• 

4-2. نتیجه گیری:

پروژه موردنظر در بخش انرژی 47.09 درصد، در بخش آب 21.02 درصد و در بخش مصالح 44.47 درصد نسبت به پروژه مبنا صرفه‌جویی نشان داد. لازم به ذکر است ساختمان مورد ارزیابی توانسته تمام امتیازات فوق را در بخش انرژی به دلیل وجود سلول‌های فتوولتاییک و آبگرمکن خورشیدی، در بخش آب به دلیل وجود مخازن ذخیره آب و بازیافت آب تیره و خاکستری و در بخش مصالح به دلیل استفاده از سازه LSF (در این روش ساختوساز امکان استفاده از عایقهای حرارتی امکانپذیر است)، کسب نماید (شکل 16 تا 19).

4-2-1. نتایج نهایی ارزیابی:

در صورت به‌کارگیری تجهیزات، ابزارها و طراحی پایدار که سبب صرفهجویی بیست‌درصدی در مصرف منابع و انرژی میشود؛ ساختمان گواهینامه سطح یک (حداقل 20 درصد صرفه‌جویی انرژی در همه بخش‌های انرژی، آب و مصالح)، سطح دو (حداقل 40 درصد در هر بخش) و یا سطح سه (100 درصد استفاده از انرژی تجدیدپذیر و تولید کربن صفر) را کسب می‌کند. پروژه حاضر با درصدهای کسب‌شده موفق عمل کرده و میتواند گواهینامه سطح یک را دریافت نماید و با کمی ارتقاء در بخش آب حائز کسب سطح دو خواهد بود (شکل 20).